خلاصه کوتاه (Abstract)
همولیز، تخریب گلبول‌های قرمز و آزاد شدن هموگلوبین به پلاسما، یکی از چالش‌های پیش‌تحلیلی در آزمایشگاه‌هاست که می‌تواند کیفیت نتایج آزمایش و رضایت بیماران را تحت تأثیر قرار دهد [1]. وقوع همولیز معمولاً بین ۳ تا ۵ درصد از نمونه‌هاست، اما حتی همین درصد محدود می‌تواند هزینه‌ها و مشکلات عملیاتی ایجاد کند [2][3][4][5]. عوامل مؤثر شامل تکنیک خونگیری، ابزار نامناسب، و شرایط حمل‌ونقل نمونه هستند. شرکت فناوران طب حیان با ارائه وسایل خونگیری نوآورانه شامل پوشش داخلی سیلیکونی، فشار منفی کنترل‌شده و طراحی ارگونومیک، نرخ همولیز را کاهش داده و کیفیت خدمات آزمایشگاهی را ارتقا می‌دهد. استفاده از فناوری‌های استاندارد و نوآورانه، راهکاری علمی برای کاهش خطاهای پیش‌تحلیلی و افزایش رضایت بیماران ارائه می‌کند.
مقدمه
همولیز (Hemolysis) به معنای تخریب گلبول‌های قرمز و آزاد شدن هموگلوبین به پلاسماست. این پدیده می‌تواند داخل بدن (in vivo) یا خارج از بدن (in vitro) رخ دهد. نوع دوم که در حین خونگیری و حمل‌ونقل نمونه به وجود می‌آید، عامل اصلی بروز مشکلات در آزمایشگاه‌هاست و تا حد زیادی قابل پیشگیری است. اهمیت این موضوع از آن جهت است که همولیز یکی از دلایل مهم تکرار یا رد نمونه در آزمایشگاه‌ها به شمار می‌رود [1].
علل و مکانیزم‌های همولیز
دلایل بروز همولیز در حین نمونه‌گیری یا فرآوری می‌تواند متنوع باشد:
- استفاده از سوزن‌های با قطر نامناسب
- کشیدن خون با فشار یا سرعت بالا
- تکان دادن شدید یا طولانی‌مدت نمونه
- نگهداری در دما یا شرایط نامطلوب
- تماس نمونه با مواد شوینده یا ضدعفونی‌کننده باقی‌مانده در لوله‌ها
مطالعات نشان داده‌اند که بخشی از موارد همولیز در نمونه‌های آزمایشگاهی ناشی از تکنیک نامناسب خونگیری یا ابزارهای غیر استاندارد است [1].
پیامدهای آزمایشگاهی و بالینی
همولیز اثرات قابل توجهی بر کیفیت نتایج آزمایش دارد. برای مثال:
- افزایش کاذب غلظت پتاسیم (Hyperkalemia)
- افزایش غیرواقعی آنزیم‌های کبدی مانند AST و LDH
- اختلال در اندازه‌گیری بیوشیمیایی به دلیل تغییر رنگ پلاسما
- کاهش دقت در اندازه‌گیری سدیم و بیلی‌روبین
این اختلال‌ها می‌توانند منجر به تأخیر در روند تشخیص و نیاز به نمونه‌گیری مجدد شوند. هرچند همولیز در همه نمونه‌ها شایع نیست، اما زمانی که رخ دهد، مشکلات و هزینه‌های قابل توجهی برای آزمایشگاه و بیمار ایجاد می‌کند.
چالش‌های رایج در آزمایشگاه‌ها
در بسیاری از آزمایشگاه‌های ایران و جهان، همولیز به‌عنوان یک چالش عملیاتی شناخته می‌شود. آمارها نشان می‌دهند که نرخ وقوع همولیز در نمونه‌های معمول آزمایشگاهی حدود ۳ تا ۵ درصد است [2][3]. در برخی آزمایشگاه‌ها که کنترل کیفیت بالاتری دارند، این نرخ حتی کمتر از ۱٪ بوده است [4]. با این حال، در شرایط پرچالش مانند بخش‌های اورژانس، نرخ همولیز می‌تواند به مقادیر بالاتری برسد؛ برای نمونه در یک مطالعه، نرخ همولیز در خونگیری از طریق کاتتر داخل‌وریدی حدود ۷٫۳٪ گزارش شد [5].
راه‌حل‌های جهانی و محدودیت‌ها
در سطح جهانی، راهکارهایی مانند بهبود آموزش پرسنل، استفاده از وسایل خونگیری یک‌بارمصرف با کیفیت بالا و حمل‌ونقل کنترل‌شده نمونه پیشنهاد شده است. با این حال، بسیاری از ابزارهای موجود هنوز نتوانسته‌اند میزان همولیز را به طور چشمگیر کاهش دهند یا هزینه استفاده از آنها بالا بوده است.
راه‌حل نوآورانه فناوران طب حیان
شرکت فناوران طب حیان با هدف رفع این چالش، نسل جدیدی از وسایل خونگیری را طراحی و تولید کرده است که دارای ویژگی‌های زیر هستند:
- پوشش داخلی سیلیکونی برای کاهش اصطکاک و تخریب سلول‌ها
- فشار منفی کنترل‌شده به منظور جلوگیری از مکش ناگهانی خون
- طراحی ارگونومیک برای راحتی کار پرسنل و کاهش خطاهای انسانی
- کاهش نرخ همولیز در مقایسه با محصولات مشابه بر اساس تست‌های داخلی
- تولید مطابق با استاندارد ISO 6710 و دارای تأییدیه CE اروپا
این محصول با رویکردی علمی و نوآورانه، امکان کاهش قابل توجه همولیز و بهبود کیفیت خدمات آزمایشگاهی را فراهم می‌کند.
جمع‌بندی
همولیز یکی از مشکلات مهم در حوزه آزمایش‌های بالینی است که می‌تواند پیامدهایی برای بیماران و مراکز درمانی داشته باشد. هرچند درصد کلی وقوع آن در آزمایشگاه‌ها محدود است، اما همین میزان می‌تواند به طور مستقیم بر هزینه‌ها، رضایت بیماران و کیفیت خدمات تأثیر بگذارد. با استفاده از فناوری‌های نوین و ابزارهای استاندارد، می‌توان این چالش را به میزان زیادی کنترل کرد. راهکار فناوران طب حیان با تکیه بر نوآوری و رعایت استانداردهای بین‌المللی، گزینه‌ای قابل اعتماد برای کاهش همولیز و ارتقای کیفیت خدمات آزمایشگاهی در ایران است.
برای کسب اطلاعات بیشتر و آشنایی با محصولات فناوران طب حیان، اینجا کلیک کنید.
منابع
[1] Lippi G, et al. (2011). Hemolysis: an overview of the leading cause of unsuitable specimens in clinical laboratories. Clinical Chemistry and Laboratory Medicine.
[2] Tian Y, et al. (2022). Prevalence and causes of hemolyzed samples in fasting blood tests: a study of 501,612 cases. PLOS One. https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0262748
[3] Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2017). Reducing Hemolysis in Blood Samples. https://www.cdc.gov/labbestpractices/pdfs/lmbp_reducinghemolysissummary.pdf
[4] Howanitz PJ, et al. (2015). Practices for Identifying and Rejecting Hemolyzed Specimens: A Q-Probes Study Involving 543 Laboratories and 175,175 Hemolyzed Specimens. Archives of Pathology & Laboratory Medicine.
[5] Wu Y, et al. (2023). Hemolysis rates in emergency department blood samples: comparison of collection methods. PMC. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10143623/